Σσσ... Τώρα μιλάμε Εμείς!
Το περιοδικό του 1ου Γυμνασίου Βύρωνα
‘Μια βιβλιοπαρουσίαση για το μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη’
Από την Ιφιγένεια Γιαννακοπούλου , τμήμα Β5
Σύντομη παρουσίαση της υπόθεσης του βιβλίου
Η ιστορία ξετυλίγεται γύρω από δύο αδερφές: τη Μέλια και τη Μυρτώ. Τα δύο κορίτσια παραθερίζουν το καλοκαίρι του 1936 στο Λαμαγάρι, ένα παραθαλάσσιο χωριό, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο μένουν στη Χώρα (Βαθύ) της Σάμου, νησί στο Ανατολικό Αιγαίο. Το βαλσαμωμένο καπλάνι που βρίσκεται στο σαλόνι του σπιτιού εξάπτει τη φαντασία των παιδιών. Σε αυτό συντελεί και ο ξάδερφος τους ο Νίκος που είναι φοιτητής στην Αθήνα. Τους διηγείται ιστορίες για το καπλάνι οι οποίες το κάνουν ακόμα πιο μαγευτικό και αινιγματικό. Ο ερχομός όμως της δικτατορίας του Μεταξά αναγκάζει τον Νίκο να κρύβεται. «Το παιχνίδι του καπλανιού» αρχίζει όταν τα δύο παιδιά βρίσκουν ένα μήνυμα στο στόμα του καπλανιού. Η ζωή και ο χαρακτήρας των κοριτσιών θα επηρεαστεί για πάντα από τα περιστατικά τα οποία ακολουθούν. Η Μέλια συγκρούεται με τα νέα «ήθη» και τις πρακτικές των φασιστικών προτύπων από τα οποία επηρεάζεται η αδερφή της.
‘Το καπλάνι είναι ένα βαλσαμωμένο αιλουροειδές από το οποίο εμπνεύστηκε η λογοτέχνης
κ. Αλκη Ζέη το βιβλίο της, πέρασε στη Σάμο από την απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας πριν από 150 χρόνια. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου’
Τα πρόσωπα της ιστορίας και οι σχέσεις τους
Η Μέλια, αφηγήτρια της ιστορίας, η ματαιόδοξη και φιλόδοξη Μυρτώ, ο ξάδερφος των κοριτσιών, ο Νίκος, ο οποίος καθιστά αισθητή την προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον και είναι το πρόσωπο που επηρεάζει περισσότερο τα δύο κορίτσια τα οποία και θέλουν να του μοιάσουν, ο παππούς, είναι συνειδητοποιημένος, καλλιεργημένος, πολιτικοποιημένος και με διάθεση προσφοράς, ο Αλέξης φίλος και συμμαθητής της Μέλιας, η Σταματίνα από τη Σμύρνη, η οποία βοηθά στις δουλειές του σπιτιού, τα παιδιά στα τσαρδάκια: ο Νόλης, η Άρτεμη, ο Οδυσσέας, η Αυγή, οι γονείς των κοριτσιών, η θεία Δέσποινα, ο κυρ Αντώνης ο βαρκάρης (ο πατέρας της Άρτεμης), η Πιπίτσα (παιδική φίλη των κοριτσιών από εύπορη οικογένεια της Χώρας), ο κυρ Παντελής (ο χωροφύλακας), η κυρία Αγγελική (ιδιοκτήτρια του ψιλικατζίδικου), η Αντιγόνη, ο κύριος Καρανάσης (διευθυντής του σχολείου), η κυρία Ειρήνη (δασκάλα του σχολείου), ο Κόσκορης (μαθητής, κλέφτης και φαλαγγίτης), οι γονείς του Αλέξη, ο νομάρχης, ο δεσπότης.
Η Μέλια και η Μυρτώ είναι συναισθηματικά στενά δεμένες μεταξύ τους και αυτό φαίνεται και από τη συνθηματική γλώσσα που χρησιμοποιούν: ΕΥ- ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ.
Κάποια στιγμή η Μέλια νιώθει αποστροφή για τη συμπεριφορά της μεγάλης αδερφής της και τις επιδιώξεις της αλλά και για τη συμπεριφορά του κυρίου Καρανάση για τις κοινωνικές διακρίσεις τις οποίες κάνει ανάμεσα στους μαθητές του.
Η σχέση των κοριτσιών με τον παππού είναι πολύ σημαντική. Εκτός από δάσκαλός τους είναι και το άτομο που προσπαθεί να τις ευαισθητοποιήσει στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα.
Τα κορίτσια αγαπούν πολύ τον Νίκο και ανυπο-μονούν να τον συναντήσουν και να ακούσουν τις ιστορίες του, ιδιαίτερα αυτές με το καπλάνι. Ο Νίκος παίζει μαζί τους, προσπαθεί να τους ενθουσιάσει και να τους υποστηρίξει στις δύσκολες στιγμές. Τα κορίτσια παίζουν με τα παιδιά στα τσαρδάκια, ενώ παράλληλα χτίζουν και σχέσεις αλληλοβοήθειας και εμπιστοσύνης.
H Μέλια και ο Αλέξης γίνονται γρήγορα φίλοι. Είναι ευαίσθητοι, ενοχλούνται με τις αδικίες και κατανοούν ο ένας τον άλλον.
Η Σταματίνα, είναι πάντα κοντά τους, τους φροντίζει και τους προφυλάσσει από κινδύνους.
Ιστορικό πλαίσιο και αφηγηματικός χρόνος
Η αφήγηση πραγματοποιείται στο σκοτεινό 1936, τη χρονιά της εγκαθίδρυσης της δικτατορίας του Μεταξά, τη χρονιά του φασίστα Φράνκο και των αναρχικών στην Ισπανία. Το καλοκαίρι της χρονιάς αυτής, τα κορίτσια ζωντανεύουν την ιστορία με τον δικό τους παιδικό και παράλληλα συνειρμικό τρόπο.
Ο αφηγηματικός χρόνος είναι κυρίως ευθύγραμμος αλλά σε κάποια σημεία εντοπίζονται και αναδρομές ώστε η αφήγηση παύει να είναι επίπεδη και ευθύγραμμη και αποκτά χρονικό βάθος.
Υπάρχει πρωτοπρόσωπη αφήγηση και ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί προσλαμβάνει την πραγματικότητα και ζωντανεύει έναν ολόκληρο κόσμο: φωτίζει διάφορες πτυχές των ανθρώπινων σχέσεων, ευχάριστες και επώδυνες, εσωτερικές συγκρούσεις και μικρά αδιέξοδα, σχολιάζει στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή αλλά και γεγονότα που θα την ανατρέψουν.
Κεντρικά θέματα και θέση συγγραφέα
Η συγγραφέας μέσα από το κείμενό της θίγει ιστορικοκοινωνικά θέματα (δικτατορία του Μεταξά, έναρξη Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στερεότυπα του φύλου, κοινωνικές ανισότητες, οικονομικά προβλήματα). Αναδεικνύει την έννοια του διαρκούς αγώνα για το δίκιο και το κυριότερο την ελευθερία. Με αυτόν τον τρόπο η Ζέη σκιαγραφεί το προφίλ του συνειδητοποιημένου πολίτη, ο οποίος παλεύει για το κοινό καλό και παραμερίζει τον εγωισμό και τις ατομικές επιδιώξεις του.
Η πρωτοπόρα γραφή της Άλκης Ζέη μάς δίνει έναν τύπο κοριτσιού διαφορετικό από τα παραδοσιακά πρότυπα. Η ανάληψη πρωτοβουλιών, η θαρραλέα συμπεριφορά δεν συναντώνται μόνο στα αγόρια. Τα παιδιά, με τον τρόπο τους, συμμετέχουν στους αγώνες εναντίον του καθεστώτος.
Σκηνή που δε σας άρεσε και μεταγραφή της
Η πρώτη ιστορία που έγραφε η αφηγήτρια – Μέλια ήταν για τη μητέρα της Άρτεμης που ήταν άρρωστη και ο κυρ Αντώνης ήθελε να πουλήσει τη βάρκα του για να βάλει τη γυναίκα του στο νοσοκομείο. Η ίδια όμως, η γυναίκα του δεν τον άφησε, γιατί έλεγε πως η βάρκα βγάζει το ψωμί τους και γι’ αυτό πήδηξε από έναν βράχο μέσα στη θάλασσα, για να έχει ψωμί να φάει η μοναχοκόρη της, η Άρτεμη.
Θα την άλλαζα τη συγκεκριμένη σκηνή – ιστορία και θα έγραφα πως ανέλπιστα η μητέρα της Άρτεμης έγινε καλά και η Άρτεμη είχε τη μαμά της κοντά της.
Σσσσ...τώρα μιλάμε Εμείς
